Τα ούλα είναι η συνέχεια του στοματικού βλεννογόνου που ανέρχεται στις φατνιακές αποφύσεις των γνάθων, καλύπτει την περιοχή που αντιστοιχεί στις ρίζες των δοντιών και τυλίγεται γύρω από τους αυχένες τους.

Λόγω της θέσης τους τα ούλα είναι πάρα πολύ κοντά στην περιοχή που γίνεται η μάσηση της τροφής και υφίστανται σημαντικές πιέσεις από την πρόσκρουση και την τριβή από τα συνθλιβόμενα τρόφιμα. Για να μπορέσουν να αντέξουν σε αυτές τις πιέσεις και να μην τραυματίζονται είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους στερεά προσκολλημένα στις ρίζες των δοντιών και στο φατνιακό οστό, η δε επιφάνειά τους έχει την απαιτούμενη σκληρότητα για να μη σχίζεται εύκολα.

Τα ούλα αποτελούν την περιοχή άμυνας των μαλακών ιστών του στόματος στην αντιμετώπιση των μασητικών πιέσεων συνεπικουρούμενα από την άνω επιφάνεια της γλώσσας (στο κάτω μέρος της στοματικής κοιλότητας) και τη σκληρή υπερώα (στην οροφή της).

Ο περισσότερος κόσμος έχει στο νου του τα δόντια ως αυτόνομες οντότητες που χρησιμεύουν κυρίως στη μάσηση της τροφής. Στην πραγματικότητα όμως τα δόντια φέρνουν σε πέρας αυτή την αποστολή όχι μόνα τους, αλλά σε στενή και αγαστή συνεργασία με τους ιστούς που είναι γύρω τους.

Τα δόντια δεν θα μπορούσαν να σταθούν στη θέση τους και να λειτουργήσουν αν δεν τα συγκρατούσαν, δεν τα προστάτευαν και δεν τα υποβοηθούσαν τα ούλα, ο περιοδοντικός σύνδεσμος, η οστεΐνη που καλύπτει τις ρίζες τους και τα οστέινα τοιχώματα των φατνίων τους. Όλοι αυτοί οι ιστοί αποτελούν μαζί με κάθε ένα δόντι χωριστά μία ενιαία βιολογική μονάδα που αποκαλούμε οδοντικό όργανο.

Από ανατομικής πλευράς στα ούλα διακρίνουμε δύο ζώνες. Το ελεύθερο, χωρίς στήριξη, άκρο τους και την προσκολλημένη ζώνη τους που στηρίζεται στους υποκείμενους ιστούς.

Τα ελεύθερα ούλα βρίσκονται γύρω από τους αυχένες των δοντιών και παρακολουθούν τη μορφολογία τους. Στα μεσοδόντια διαστήματα προσαρμόζονται στον κενό χώρο που αφήνουν τα δόντια μεταξύ τους. Το συνηθισμένο σχήμα των μεσοδόντιων ούλων είναι δύο θηλές (μία καλύπτει τον τριγωνικό χώρο προς την πλευρά της παρειάς και μία προς την πλευρά της γλώσσας ή της υπερώας) που ενώνονται μεταξύ τους με μία κοίλανση, ακριβώς κάτω από την περιοχή που τα δόντια έρχονται σε επαφή.

Το ελεύθερο άκρο τους (η παρυφή των ούλων) μπορεί να απολήγει οξύαιχμα ή να είναι αποστρογγυλεμένο. Η εσωτερική επιφάνεια των ελευθέρων ούλων έρχεται σε επαφή με το δόντι, αλλά δεν προσφύεται σε αυτό, αντιθέτως αφήνει ένα μικρό κενό διάστημα που έχει τη μορφή αυλακιού που περιβάλλει ολόκληρο το δόντι και ονομάζεται ουλοδοντική σχισμή.

Η σκοπιμότητα που εξυπηρετείται με το να μην είναι προσκολλημένο το άκρο των ούλων επάνω στο δόντι είναι για να μπορεί να παραμορφώνεται ελεύθερα κατά την πρόσκρουση των τροφών στη διάρκεια της μάσησης και να απορροφά τις πιέσεις, χωρίς να αποκολλάται ή να τραυματίζεται.

Το βάθος της ουλοδοντικής σχισμής συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 0,5-2 χιλιοστών και παρά το μικρό της μέγεθος έχει εξαιρετική σημασία. Μοιάζει με μικροσκοπική τάφρο που είναι πλημμυρισμένη με υγρό, το ουλικό υγρό, στο οποίο κολυμπούν υπολείμματα τροφών, κύτταρα και ουσίες του οργανισμού αλλά και εξωγενούς προελεύσεως. Ο δυναμικός συσχετισμός αυτών παραγόντων κρίνει την πλευρά προς την οποία θα γείρει η πλάστιγγα της περιοχής. Προς την υγεία ή τη φλεγμονή.

Το όριο μεταξύ των ελευθέρων ούλων και των προσπεφυκότων ούλων είναι προς τα μέσα ο πυθμένας της ουλοδοντικής σχισμής και προς τα έξω η ενίοτε εμφανής και περίπου ισοϋψής προς τον πυθμένα της ουλοδοντικής σχισμής, αύλακα των ελευθέρων ούλων.

Τα προσπεφυκότα ούλα είναι η ζώνη των ούλων που προσφύεται στερεά επάνω στη ρίζα του δοντιού και στο φατνιακό πέταλο των γνάθων. Το όριό τους προς την πλευρά του στοματικού βλεννογόνου αφορίζεται από μία σαφή κυματοειδή γραμμή (με εξαίρεση τη σκληρή υπερώα) που αποτελεί την ουλοβλεννογόνια ένωση.

Λόγω του τρόπου πρόσφυσης και των ιστολογικών διαφορών που έχουν τα προσπεφυκότα ούλα με τον υπόλοιπο στοματικό βλεννογόνο (κερατινοποιημένη πιο σκληρή και ανθεκτική επιφάνεια, απουσία ελαστικών ινών, ισχυρότερη σύνδεση επιθηλίου με χόριο, αλλά και σύνδεση του χορίου με το υποκείμενο οστό χωρίς να παρεμβάλλεται  υποβλεννογόνιος χιτώνας), λειτουργούν ως προστατευτική ζώνη που για να είναι αποτελεσματική πρέπει να έχει εύρος τουλάχιστον 2-3 χιλιοστών.

Τα υγιή προσπεφυκότα ούλα, ιδίως σε νεαρά άτομα, έχουν την όψη φλούδας πορτοκαλιού, με στικτή επιφάνεια.

Το χρώμα των ούλων διαφέρει από το βαθύ ροζ έως κόκκινο χρώμα του υπόλοιπου στοματικού βλεννογόνου, λόγω της επιφανειακής κερατινοποίησής τους που αμβλύνει την υποκείμενη ερυθρότητα και της προσδίδει ένα οπαλίζον ανοικτό ροζ, χωρίς να είναι ασυνήθης η παρουσία φυσικών χρωστικών στα ούλα, αναλόγως με τα φυλετικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου.

Τα ούλα σχηματίζονται από πυκνό συνδετικό ιστό, που περιέχει άφθονες κολλαγόνες ίνες και  καλύπτεται από πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο. Η ένωσή τους γίνεται με την παρεμβολή ενός λεπτού υμένα, του βασικού υμένα και με προσεκβολές του ενός ιστού μέσα στον άλλο, για ενίσχυση της συνοχής τους.

Κάτω από τον συνδετικό ιστό των ούλων υπάρχει ε το περιόστεο του οστού των γνάθων είτε η οστεΐνη της ρίζας του δοντιού. Και στις δύο περιπτώσεις η σύναψη του συνδετικού ιστού με τους υποκείμενους ιστούς γίνεται χωρίς την παρεμβολή υποβλεννογόνιου χιτώνα με τη βοήθεια κολλαγόνων ινών, που σταθεροποιούν τα ούλα και τα καθιστούν αμετακίνητα.

Αξίζει να τονισθεί ότι ενώ η επιφάνεια του επιθηλίου στην εξωτερική πλευρά των ούλων είναι κερατινοποιημένη (ή έστω παρακερατινοποιημένη) για περισσότερη προστασία και αντοχή, το επιθήλιο που επενδύει το τοίχωμα της ουλοδοντικής σχισμής είναι λεπτότερο και χωρίς κερατίνη στιβάδα, γεγονός που το καθιστά σχετικώς ευάλωτο.

Οι κολλαγόνες ίνες των ούλων έχουν πάχος και κυματοειδή μορφή που τους δίνει τη δυνατότητα να μπορούν να διατείνονται και κατ' αυτόν τον τρόπο να απορροφούν πιέσεις, αν και δεν είναι ελαστικές. Σε αυτές οφείλεται η δυνατότητα αγκύρωσης των ούλων στους υποκείμενους ιστούς αλλά και η διατήρηση της συνοχής τους.

Οι κολλαγόνες ίνες σχηματίζουν δεσμίδες οι οποίες τις καθιστούν πολύ πιο ανθεκτικές και εκτείνονται προς διάφορες κατευθύνσεις.

Οι οδοντοουλικές κολλαγόνες ίνες είναι οι περισσότερες. Ξεκινούν από την οστεΐνη της επιφάνειας της ρίζας του δοντιού και απλώνονται προς διάφορες κατευθύνσεις μέσα στα ούλα. Προς την κορυφή των ελεύθερων ούλων, οριζοντίως και προς την κορυφή της φατνιακής αποφύσεως των γνάθων.

Οι μεσοδόντιες κολλαγόνες ίνες εκτείνονται  από την οστεΐνη της ρίζας ενός δοντιού ως την οστεΐνη της ρίζας παρακείμενου δοντιού, πάνω από την κορυφή της φατνιακής αποφύσεως.

Και τέλος οι κυκλικές κολλαγόνες ίνες, σχηματίζουν έναν ινώδη δακτύλιο στο ύψος των ελευθέρων ούλων που στηρίζει το δόντι αλλά και αποφράσσει τη δίοδο προς τον ζωτικής σημασίας περιοδοντικό χώρο.