Τα πρώτα χρόνια μετά το 1991 που ξεκίνησε η λειτουργία του παγκόσμιου ιστού και άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτες ιστοσελίδες, ιστοσελίδα σήμαινε μία λευκή (ή με κάποιο web safe color, δηλαδή ένα από τα 256 διαθέσιμα χτυπητά χρώματα φόντου) σελίδα που φιλοξενούσε ένα μικρό ή μεγάλο "κατεβατό" κειμένου, χωρίς ιδιαίτερη μορφοποίηση, μερικές φορές χωρίς καν το χώρισμά του σε παραγράφους.

Όσοι ασχολούμασταν τότε με την αναζήτηση επιστημονικών κειμένων στον ..βρεφονηπιακό ιστό, κρίναμε αν μία ιστοσελίδα θα ήταν ενδιαφέρουσα για να την επισκεφθούμε από το μέγεθος του αρχείου ιστοσελίδας που μας εμφάνιζε η μηχανή αναζήτησης. Τα υποτυπώδη, μικρά και ανούσια κείμενα ήσαν συνήθως της τάξης των 2Κb και τα αποφεύγαμε. Ψάχναμε κατά κανόνα για ιστοσελίδες με μέγεθος πάνω από 20Κb, γιατί αυτό σήμαινε πως είχαμε εντοπίσει ένα πλήρες πολυσέλιδο επιστημονικό άρθρο και θεωρούσαμε τους εαυτούς μας τυχερούς.

Οι εικόνες στις ιστοσελίδες έκαναν την εμφάνισή τους αργότερα, συνήθως μία στην αρχή και μάλιστα μικρού μεγέθους, κατά κανόνα clip art τύπου gif, που έμοιαζε με σκίτσο φτιαγμένο από μικρό παιδί, με έντονο οδοντωτό περίγραμμα, αλλά βολική για γρήγορο κατέβασμα στις ..ασύλληπτες ονομαστικές ταχύτητες των 14,4 ή 33,6 Κb/sec και των συνεχών διακοπών της σύνδεσης.

Οι κανονικές φωτογραφίες με τη συμπίεση jpeg έκαναν την εμφάνισή τους αργότερα και τουλάχιστον στην αρχή ήσαν ένα πολυτελές βάσανο λόγω της αργής τους καθόδου.

Την εποχή που οι ιστοσελίδες ήσαν απλές και φιλοξενούσαν μόνο κείμενα, ο συντάκτης του κειμένου γινόταν και ο κατασκευαστής της ιστοσελίδας που το φιλοξενούσε. Στη συνέχεια την ανέβαζε στον ιστό, χωρίς να χρειαστεί να ξοδέψει γι' αυτό κάποιο ποσό, αφού η φιλοξενία της σε διακομιστή γινόταν δωρεάν από την εταιρεία που του παρείχε τη σύνδεση στο διαδίκτυο.

Εκείνο τον καιρό ο χρόνος που αφιέρωνε κάποιος για να γράψει ένα κείμενο ήταν η μόνη επένδυση που χρειαζόταν να κάνει για να γίνει διαδικτυακός συγγραφέας. Αυτό όμως δεν κράτησε πολύ. Όσο περνούσε ο καιρός και οι ιστοσελίδες εξελίσσονταν, οι απαιτήσεις τους άλλαζαν.

Οι ιστοσελίδες που φτιάχνονταν στην αρχή ήσαν τόσο απλές που, για να μάθει κάποιος να τις φτιάχνει, αρκούσε η μελέτη της πρώτης έκδοσης της γλώσσας HTML για μία μέρα. Σήμερα είναι τόσες πολλές οι γλώσσες σύνταξης, προγραμματισμού, τα προγράμματα και οι τεχνολογίες που πρέπει να χρησιμοποιήσει κανείς για να φτιάξει μία ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα, που για να τα μάθει όλα αυτά ένας άνθρωπος θα χρειάζονταν 15-20 χρόνια.

Έτσι ενώ στην αρχή αρκούσε ένας άνθρωπος με ελάχιστες γνώσεις web design για να φτιάξει έναν ιστότοπο, σήμερα χρειάζεται μία πολυμελής ομάδα ανθρώπων υψηλής εξειδίκευσης στη σύνταξη, τον προγραμματισμό, τη διαχείριση βάσεων δεδομένων, την παραγωγή και την επεξεργασία εικόνας, ήχου και βίντεο.

Στις αρχές το περιεχόμενο των ιστότοπων ήταν περιορισμένο τόσο σε θέματα όσο και στο βαθμό κάλυψης των θεμάτων. Για παράδειγμα, ένας οδοντίατρος θα μπορούσε να μεταφέρει σε ιστοσελίδες τις γνώσεις του, τις απόψεις του και τα ενδιαφέροντά του, χρησιμοποιώντας στην ουσία πληροφορίες που προέρχονταν αποκλειστικά από τον ίδιο, και δεν είχαν κανένα κόστος.

Αυτού του είδους η εσωστρέφεια των πληροφοριακών πόρων όμως γρήγορα αποδείχτηκε λίγη, προβλέψιμη και μονότονη και οι επισκέπτες των ιστοσελίδων ζητούσαν συνεχώς περισσότερα, σημαντικότερα και πιο ενδιαφέροντα θέματα.

Η ακόρεστη δίψα για όλων των ειδών τις πληροφορίες σταδιακά οδήγησε τους υπεύθυνους των ιστότοπων να ανοιχτούν στην κοινωνία, εκεί που συμβαίνουν οι εξελίξεις και υπάρχουν οι πηγές των πληροφοριών, για να κάνουν παραγωγή ενημερωτικού και πληροφοριακού υλικού.

Σκεφθείτε για παράδειγμα έναν υποθετικό οδοντιατρικό ιστότοπο που αποφάσιζε φέτος να καλύψει με βίντεο-ρεπορτάζ την έκθεση IDS στη Γερμανία και έπρεπε να στείλει 2-3 άτομα εκεί για μερικές ημέρες. Το κόστος παραγωγής αυτού του θέματος θα ήταν γύρω στις 10.000€ για τα έξοδα παραγωγής (6.000€ τα οδοιπορικά και 4.000€ για την επεξεργασία του πρωτογενούς υλικού) και θα χρειαζόταν εξοπλισμός 30.000€ (σε κάμερες, φωτογραφικές μηχανές, μικρόφωνα, ειδικούς υπολογιστές και προγράμματα επεξεργασίας).

Αντιλαμβάνεστε λοιπόν αν ποτέ ένας οδοντιατρικός ιστότοπος είχε τη δυνατότητα να φτάσει σε ένα επίπεδο παροχής υπηρεσιών τέτοιου τύπου και έκανε πολλές τέτοιες παραγωγές σε ετήσια βάση, γιατί οι ρομαντικές εποχές του διαδικτύου δεν έχουν σχέση με τις σημερινές δυνατότητες αλλά και τις οικονομικές απαιτήσεις του παγκόσμιου ιστού.

Από τα πρώτα του βήματα ο παγκόσμιος ιστός διαχωρίστηκε στο εμπορικό του κομμάτι με τη δημιουργία ηλεκτρονικών καταστημάτων και το μη εμπορικό του κομμάτι που περιελάμβανε όλο το υπόλοιπο που αναπτύχθηκε από πανεπιστήμια, οργανισμούς, φορείς και πρόσωπα που δεν είχαν έσοδα από αυτή τους τη δραστηριότητα και κάλυπταν τα έξοδά τους από δικούς τους πόρους.

Κι ενώ φάνηκε στην αρχή ότι ο ιστός είχε τραβήξει δύο διαφορετικά μονοπάτια εξέλιξης, η σταδιακή διόγκωση των εξόδων λειτουργίας και των μη εμπορικών ιστότοπων έφερε αναπόφευκτα κάποια στιγμή ενώπιόν τους το κρίσιμο δίλλημα αν η ανάπτυξή τους θα σταματούσε εκεί που φθάνουν τα όρια της δυνατότητάς τους για αυτοχρηματοδότηση ή θα αναζητούσαν νέους πόρους.

Για να μη μείνουμε στη θεωρητική ανάλυση της εξέλιξης, ας δούμε μερικά παραδείγματα στρατηγικών που έκαναν την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια.

Η Wikipedia, παρά το γεγονός ότι αναπτύσσει το περιεχόμενό της με την εθελοντική εργασία εκατομμυρίων ανθρώπων από όλο τον κόσμο, έκανε πριν από λίγο καιρό μία οικονομική εξόρμηση για να συγκεντρώσει 6.000.000$.

Πολλοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί του διαδικτύου αλλά και άλλοι ποικίλου περιεχομένου ιστότοποι που έχουν μακρόχρονη παρουσία, άρχισαν να προτρέπουν πλέον τους επισκέπτες τους να προσφέρουν κατά βούληση δωρεές.

Το Limewire επί σειρά ετών μας ζητά να κατανοήσουμε ότι τα ανοιχτά δίκτυα κοστίζουν και ότι για να τα υποστηρίξουμε και να τα κρατήσουμε ανοιχτά, θα πρέπει να προτιμήσουμε να πληρώνουμε την έκδοση Pro.

H Yahoo κλείνει τη φιλοξενία των προσωπικών ιστοσελίδων GeoCities και παροτρύνει τους χρήστες της να προτιμήσουν την αντίστοιχη συνδρομητική υπηρεσία της.

Ο Ρούπερτ Μέρντοχ, διευθύνων σύμβουλος του ομίλου News Corp σκέφτεται το ενδεχόμενο η πρόσβαση στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων του ομίλου να γίνεται με συνδρομή.

Συνεπώς με όποιες διαθέσεις κι αν ξεκίνησε ένας ιστότοπος, εμπορικές ή μη, είναι τέτοιες οι δομές της κοινωνίας μας που ο καθοριστικός παράγοντας της ανάπτυξής του τελικώς είναι οι επενδύσεις που θα μπορέσει να κάνει στη διαδρομή.

Ο ιστός κοστίζει όσο περνάνε τα χρόνια, όλο και πιο ακριβά. Συνεπώς ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην εμφάνιση ιστότοπων οι οποίοι θα διαθέτουν  μόνο συνδρομητικό περιεχόμενο ή ένα τμήμα τους με ελεύθερη πρόσβαση και ένα τμήμα με συνδρομή.

Δεν θα μπορούσε άλλωστε ο ιστός να αποτελέσει την εξαίρεση στον κανόνα ότι πληρώνεις παίρνεις και ότι όσο περισσότερα κεφάλαια επενδύεις τόσο περισσότερα και καλύτερα θέματα μπορείς να παρουσιάσεις ή υπηρεσίες να προσφέρεις.

Τα ΜΜΕ ιστού είναι ήδη πολλαπλάσια των συμβατικών ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, περιοδικά) και η διαφημιστική πίτα συγκεκριμένη. Είναι εύλογο λοιπόν ότι ακόμα και όταν ωριμάσουν οι συνθήκες και η διαφήμιση στον ιστό κατακτήσει το μερίδιο που δικαιωματικά της ανήκει, οι ανάγκες των ιστότοπων δεν θα έχουν καλυφθεί και αυτό το έλλειμμα θα κληθούν με διάφορους τρόπους να το καλύψουν οι τελικοί χρήστες.

Η ανάπτυξη είναι μία αδηφάγος διαδικασία που καταναλώνει ακόρεστα ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους κι όπως αποδεικνύεται στην πράξη, οι ανθρώπινοι πόροι δεν είναι από μόνοι τους αρκετοί για να την συντηρήσουν.